Twee foute inschattingen 

 

Essentieel aan menselijk bestaan is: gevaarlijke ontwikkelingen ter land, ter zee, en in de lucht, op tijd naar ware grootte in te schatten en ze dan door tijdige ingrepen te voorkomen. Wie in die situaties van een mug een olifant maakt, of van een olifant een mug, gaat volledig het schip in.

Welnu, voor zo’n tijdige correcte anticipatie heb je gevoel en verstand nodig. Gevoel, omdat je de dimensies die in beweging gaan komen tot in je botten moet kunnen aanvoelen, en verstand omdat je de grootheden vervolgens onderling samenhangend moet relateren en extrapoleren om toekomstige scenario’s op een rij te krijgen, je plan te trekken, en toe te slaan. Gevoel groeit alleen op ervaring. Waarom kon vroeger de uitkijk die boven in de mast van een zeeschip zat, smerig weer op kilometers afstand ruiken? Omdat hij bijna de volledige bandbreedte van de bewegingen van zee, lucht, en schip van haver tot gort uren en uren, jaren en jaren had meebeleefd. Als die wat naar beneden brulde, kwam dat niet uit zijn nek, en was 100% raak.

Hoe het ook zij. Van heel weinig mensen kan gezegd worden dat ze vanaf 1994 de klimaatsituatie naar juiste proportie hebben ingeschat, en zodoende duidelijk op het netvlies hebben kunnen toveren welke tijdige ingrepen dit varken zouden kunnen wassen. Hansen en Pearce bijvoorbeeld. Ondergetekende ook. En in Nederland de mensen rond Bob Goudswaard en Lucas Reijnders. Maar die taxaties werden niet gewaardeerd. Wat is er collectief mis gegaan? Want twee ongelooflijke foute inschattingen hebben nu al jaren deze zaak uit de hand laten lopen:

Inschattingsfout 1

De speling die er zou zijn op de groei-omstandigheden is volledig overschat. Publiekelijk en wetenschappelijk. Planten, dieren en mensen zouden zich zonder problemen aan k-veranderingen kunnen aanpassen. Vergeet het maar echt. In feite komt deze overschatting voort uit onbenul-denken over de fragiliteit van elk groeiproces, vooral in de beginfase, en uit leeghoofdigheid over wat het instabiel worden van een systeem inhoudt. Het steeds sneller oscilleren tussen steeds verder liggende extremen, het zenuwachtige spel tussen positieve en negatieve feedbackkrachten op zoek naar nieuwe evenwichten en een ander repertoire, dat alles hebben wetenschappers, agrariers en burgers zich niet kunnen of willen voorstellen. Nu nog niet: keer op keer komen wetenschappers verklaren dat planten, dieren en mensen zich kunnen aanpassen. Ze zien over het hoofd dat aanpassen altijd achteraf gaat en dat het lukt als datgene wat verandert dan weer stabiel wordt. In dat geval kun je je met goed geluk aanpassen en de teruggelopen productiviteit terugwinnen. Maar aan een systeem wat instabiel wordt, kun je je niet aanpassen. Dat gaat je alle hoeken laten  zien. Zie hier bijvoorbeeld even hoe snel de Spaanse land- en tuinbouw op dit moment al volledig aan het vastlopen is op water- en temperatuurcondities. En het klimaat verandert momenteel dusdanig snel dat we alleen door in enkele jaren godvergeten hard te gaan remmen op de uitstoot zullen kunnen voorkomen dat het gaat ontketenen. Dan blijft het voor miljoenen jaren instabiel. Eer dan weer een paradijselijke  evenwichtsistuatie onstaat zoals we die nu beleefd hebben, is de moeite van het overwegen niet waard.

Inschattingsfout 2

De kernrol die energie speelt in het maatschappelijke knikkerspel om dagelijks brood (en liefde/aanzien/zekerheid) is van het begin af aan volledig miskend. De link naar de functie die energie in ons bestaan vervult, is niet gelegd. Daardoor is de drift achter dit grijpen naar energie, en dus de geweldige duwkracht achter het steeds massiever worden van de wereldwijde uitstoot, nooit onder ogen gezien. Die ijsberg onder het klimaatprobleem heeft aanvankelijk hevig de perceptie verstopt en gefilterd (zie de eerste onderschatting), en doet nu de elites met dynamiet in hun reet  zoeken naar technische uitwegen . Alle middelen zijn goed om het echte probleem nl. de manier waarop we ons maatschappelijk knikkerspel hebben ingericht via eeuwenlang sociale strijd en overleg, niet im Frage te hoeven stellen. Kortom: de maatschappelijke discussie rond klimaat en het hele politieke en wetenschappelijke reflectie-circus daaromheen heeft aan de damp geroken maar is het hete sop uit de weg gegaan; is om de hete brei heen gedanst.. Dat lijkt handig, maar je komt er op die manier niet uit. Je kunt het varken niet wassen als je alleen over zijn oren nadenkt. Hoe lang nog?

De knoop

Ikzelf werkte in die tijd meestal met een paard. Hooi maken, stro en mest rijden, cultivatoren, en werken met de schoffelploeg. Hij kon alles, wel kalm aan, dus ik had alle tijd om rond te kijken.

paarden kunnen trekken,
ploegen,
freezen en zaaien,
voer zoeken,
mest rijden,
mest verspreiden,
aanaarden,
schoffelen,
zwemmen,

Al die jaren zag ik de bewegingen om me heen massiever worden. Zag ik de havens, luchthavens, wegen en servers groter, breder, drukker en sneller worden. Die toename van de mobiliteit, van toenemend verplaatsen en uitwisselen is geen gekte, maar een steeds intensiever grijpen naar het wapen waarmee mensen elkaar in de dagelijkse strijd om toegang tot middelen, liefde, kennis, aandacht, en macht proberen te vlug af te zijn, voorop te komen, mee te kunnen komen in de race. Ze zijn energie-verslaafd, althans sterk afhankelijk en ermee verbonden. Hun eigen schuld?

Nee! In het spelletje dat we maatschappelijk met elkaar spelen is de voornaamste rol toebedeeld aan (vroeger) kracht en (tegenwoordig) energie. De inzet van energie is decisief voor elke uitkomst.

One way out

Zodoende heb ik van het begin af aan gesnapt dat er maar één uitweg voor ons ligt om heelhuids uit de uitstoot-spiraal te ontsnappen nl. door volledig onze sociaal-economische omgangsvormen te herzien, en met name de samenlevingsregels rond de manier waarop we in het dagelijks leven de wedstrijd om bezit en inkomen spelen. Waarom?

Als de eerste foute inschatting betekent dat onze voedselvoorziening al spoedig volledig in de gevarenzone gaat belanden, zal veel dieper in het energiegebruik moeten worden ingegrepen als door iedereen van het begin af aan verondersteld is. Dat kan alleen door de zorg voor de groei-processen volledig te prioriteren boven alle andere activiteiten. Die ingreep zal nooit kunnen slagen als hen die daarmee in de wielen gereden worden, niet andere kansen worden geboden. Dat zal alleen kunnen door de wedstrijd stil te leggen, en iedereen op voorhand een gelijk deel van de beschikbare activa toe te delen (en te laten verzorgen!). Voilà.

Echter

De intellectuelen ‒ nadenkend achter glas, en in laboratoria ‒ hebben niet alleen de klimaatbewegingen niet naar ware grootte kunnen  inschatten, maar ook de sociale dimensie van de massieve aandrijving van de uitstoot van het begin af aan niet goed op het netvlies gekregen. Het maatschappelijk spelletje (de bestaande orde) bleef speelbaar volgens hen, kon ongebreideld doorgaan volgens hen, men moest alleen wat aan sommige middelen fabrieken, maar wees niet bang, dat lossen de technici wel op tegen die tijd. Gaat u rustig verder met de dagelijkse knok om te scoren en te expanderen.

Zie hoe heerlijk onbewust de drang tot positie-behoud de percepties  van wetenschappers en ingenieurs filteren en ze met veel élan hun oren laten hangen naar de heersende elites. Vanwege die basis-dienstbaarheid ‒ conditio sine qua non ‒ wordt in de buurt van linke-soep-gebeurtenissen en systeembreuken hun waarden-identificatie met de heersende orde een sleepanker onder de handhaving van de status quo. Toegelicht aan de diesel-affaire: in plaats van de essentialia van het diesel-concept im Frage te stellen, ontwierpen ze dociel achterbakse trucjes om de wetgeving te omzeilen en de status quo een paar jaar te verlengen. Terugdeinzen kwam niet in hen op. In dat geval is die vertraging hun weer leuk gelukt, onze longen dekken de schade, maar in de klimaat-affaire gaat dat niet op; daar loodsen ze ons ‒ met hun lieve zoete broodjes relativeringen rond aanpassing en demping ‒ feilloos de dood in. Als de IPCC-wetenschappers wat minder hun oren hadden laten hangen naar de heersende elites, was er in de klimaatmodellen al veel langer veel meer structuur ingebouwd m.b.t. het mechanisme volgens welke de vraag naar energie zich maatschappelijk en economisch genereert (Zie Het IPCC is ziende blind). Er was dan meer zicht gekomen op de feitelijke regelbaarheid van die vraag, en dus op de mogelijkheden om langs die weg de uitstoot veel abrupter af te remmen dan je nu ooit via de energie-transitie zal kunnen. Die dode hoek in hun modellen vertraagt en smoort ook de totstandkoming van breed gedragen opstanden tegen de huidige klimaatpolitiek..

Safety first

In de periode 1990-2019 heb ik met steun van de Afwendbaar groep (grassroots movement) een paar keer over deze foute inschattingen gepubliceerd. In elk artikel heb ik een vrij ongebruikelijke oplossing beredeneerd om niet klimatologisch in de rottigheid terecht te hoeven komen. Het behelst een paar ongemakkelijke ingrepen in de manier waarop we elkaar middelen toedelen, en ik vat die ingrepen samen onder de naam 'AUTTOE-benadering'. Deze weg is weliswaar een noodsprong, echter volledig democratisch uitvoerbaar,  100% veilig, en implementeerbaar zonder dat nieuwe technologie ontwikkeld hoeft te worden. Onder veilig te verstaan dat we daarmee buiten het schemergebied kunnen blijven waar het punt van onomkeerbare klimaatontregeling onder ons door kan slaan.

Nu we duidelijker in de rampspoed aan het raken zijn, zowel paniek als fatalisme de kop beginnen op te steken, en de vraag hoe klimaatchaos nog afgewend kan worden steeds scherper de gemoederen begint te teisteren, is het wellicht zinnig die uitweg beter te bekijken. Zie de artikelen, boeken en recente artikelen (onder Aktueel) . Wie snel tot de kern door wil dringen, gaat via de oriëntatie van het transitie-denken en/of welke strategie naar wenden. 
Vind je dat pad veel te lang? Duik dan snel in het korte artikel Trek je plan, en lees daarna Van koopkracht naar levenskracht of Discussing survival.